Tüm Zamanların En İyi 100 Ürün Tasarımı

1959 yılında Fortune dergisi IIT Tasarım Enstitüsü (Institute of Design at the Illinois Institute of Technology) ile yaptığı iş birliği sonucu modern döneme damgasını vuran 100 En İyi Ürün Tasarımı çalışmasını yayımladı. Bundan tam 60 yıl sonra, 2019 yılında, Fortune ekibi çağdaş döneme kadar gelmiş geçmiş en iyi tasarımları anlamak için yeniden bir yolculuğa çıkıyor.

60 yıl öncesine oranla hem araştırma sürecindeki hem de verilen cevaplardaki değişiklikler dikkat çekici.

1959 yılında dünyanın önde gelen tasarımcıları, mimarları ve tasarım öğretmenleri ile araştırmayı gerçekleştiren IIT Tasarım Enstitüsü bu sefer fenomenleri, serbest çalışan tasarımcıları, dönemin önde gelen eğitmenlerini ve kurumsal şirketlerin tasarım bölümündeki çalışanları araştırmaya ekledi. Yeni eklenen gruplar yıllar içerisinde tasarıma şekil verenlerin ve tasarım anlayışının ne kadar değiştiğini örnekler nitelikte.

Aynı zamanda son yapılan araştırmada öncekine oranla seçilen kişiler kendilerince en iyi tasarlanmış 10 ürünü belirtirlerken neden bu tasarımları seçtiklerini de belirtti. Toplam 300’den fazla tasarım aday gösterilse bile ilk 25 için tercih edilen birçok tasarımın aynı olması kayda değer.

İlk 25 tasarım, oy aldıkları sayıya göre sıralanırken geriye kalan 75 tasarım için IIT Tasarım Enstitüsü dil örneği analizi yapmış ve tasarımları 5 kritere göre derecelendirmiş. Bu kriterler ise tasarımın uyumu, tasarımın topluma ya da çevreye olan etkisi, kullanım kolaylığı, ticari hayata etkisi ve kategorisini nasıl şekillendirdiği ya da onu nasıl değiştirdiği.

Araştırmanın sonuçları da benzer şekilde ilgi uyandırıyor. Listeler karşılaştırıldığında son 60 yıl içerisinde tasarım anlayışı ve tasarım felsefesinde büyük bir değişim gözleniyor. Mesela 60 yıl önce tasarımlar estetik kaygı ve stil ile eşleştirilirken günümüzde sıralamaya giren tasarımların işlevsellikleri ön planda. İlk 10 içerisinde 3.sırada yer alan Google Arama Motoru veya 7.sıradaki Uber veya 8.sıradaki Netflix bu anlayışa örnek olarak verilebilir. Bu tasarımların ilk 10 içerisinde yer alması estetik ögelerden çok kullanıcılara sundukları kolaylıklarla ve erişim rahatlığıyla bağlantılı.

Hizmet Tasarımı Yükselişte

1959 yılında yayımlanan listede ürün tasarımı en iyi 100 tasarım içerisinde 98 ile açık ara önde. 2019 yılına gelindiğinde ise ürün tasarımı kategorisi 100 ürün içerisinde 63’lük bir dilimi kaplıyor. Daha önceden listede olmayan Ekoloji (Ecology), Arayüz (Interface) ve Hizmet (Service) tasarımı kategorileri ön plana çıkıyor. Listede 29 tasarımla ikinci sırada olan hizmet tasarımı, bu dönemde adından söz ettiren kategoriler arasında. Bu araştırma, tasarım kavramının anlamının genişlediğini göz önüne seriyor.

Eskiden ilk sırada yer alan otomobil ve eşya grupları, yıllar içerisinde yerini 14 tasarımla dönemin açık ara öncülüğüne sahip İnternet servislerine bırakmış. İnternetin icadı ile tasarımlar ve tasarım anlayışı değişmiş gibi gözüküyor. Eskiden %14 ile öncülük eden otomobil tasarımlarının yeni listede %4’e düşmesi ve Uber gibi bir otomobili değil de ulaşım sistemini tanımlayan bir uygulamanın 7.sırayla otomobil kategorisindeki tüm tasarımların önüne geçmesi listeyi daha da çarpıcı kılıyor.

Eskimeyen Tarzları ile Zamansız Tasarımlar

60 yıl içerisinde iki listede de bulunan altı tasarım zamanın trendlerinin ötesine geçiyor. Bazı tasarımcılar ve markalar ise farklı ürünlerle her iki listede de yer almayı başaranlardan.

İki listede de aynı kalan zamansız tasarımlar ve tasarımcılar sırasıyla: 4.sıradaki Charles & Ray Eames’in tasarımı sandalye (Fiberglass Chair), Alvar Aalto’nun 39.sıradaki dört ayaklı taburesi Stool 60, R. Buckminster Fuller’ın 70.sıradaki Jeodezik Kubbe’si (Geodesic Dome), Paul Renner’ın tasarımı 75.sıradaki Futura Typeface yazı karakteri, Eero Saarinen’in 82.sırada yer alan ‘Rahim Sandalye’si (Womb Chair) ve Henry Dreyfuss tasarımı 97.sıradaki Model 500 çevirmeli telefon.

Farklı ürünleri ile iki listede yer edinmiş saygın marka ve tasarımcılar ise: lamba tasarımlarıyla öne çıkan Isamu Noguchi, daktilolarıyla her iki listede yer edinen Marcello Nizzoli, ünlü fotoğraf makinesi markası Leica, kaliteli arabalarıyla göze çarpan Porsche ve dünyanın en büyük bilişim teknolojisi şirketi IBM.

Tasarımda Küreselleşme

1959 yılında %72lik ve %21lik oranlarla daha Kuzey Amerika ve Avrupa odaklı tasarımlar, yıllar içerisinde dünyaya daha fazla yayılmış durumda. Kuzey Amerika hala %57lik bir üstünlüğü sağlasa da artık Afrika ve Asya gibi kıtalar listenin içerisinde. Aynı zamanda 1959 yılında listede 11 ülkenin tasarımı yer alırken 60 yıl sonra bu sayı 16’ya çıkmış durumda.

Kaynak: FORTUNE https://fortune.com/longform/100-best-designs/